زانوی ضربدری یکی از مشکلات رایج در کودکان و یا بزرگسالان است که زمان پیدایش آن به دوران کودکی برمیگردد. در صورتی که این مشکل در همان دوران کودکی برطرف نشود، همچنان ادامه پیدا کرده و میتواند به صورت دائمی در بزرگسالی باقی بماند. پزشک متخصص با معاینه زانوی کودک میتواند به راحتی این مشکل را تشخیص داده و راههای درمانی آن را ارائه کند. در ادامه علاوه بر تعریف زانو ضربدری، علل ایجاد، مشکلات ناشی از آن و روشهای درمان آن گفته خواهد شد.
فهرست مطالب
زانو ضربدری به چه اختلالی گفته میشود؟
در صورتی که زانوهای کودک به سمت داخل متمایل شده و یا اینکه قرارگیری زانوها به نحوی روبروی هم باشد که امکان نزدیک شدن مچ پاها به یکدیگر وجود نداشته باشد، به آن زانوی ضربدری میگویند. در حالت عادی افراد در هنگام ایستادن زانوها و مچ پاهای خود را در یک راستا قرار میدهند. در حالی که افراد دارای این اختلال قادر نخواهند بود زانوهای خود را در راستای لگن قرار داده و در واقع شکل ظاهری پاها در وضعیت پرانتزی قرار میگیرد. فاصله ایجاد شده بین مچ پاها در زمان قرارگیری زانوها در کنار هم از نشانههای مهم این عارضه محسوب میشود.
زانوی ضربدری چگونه ایجاد میشود؟
معمولاً اختلال زانوی ضربدری از کودکی و از سنین ۳ الی ۵ سالگی دیده میشود. در صورتی که از همان زمان کودکی این مشکل برطرف نشود ممکن است تا بزرگسالی ادامه پیدا کند. البته احتمال دارد این اختلال تا رسیدن سن کودک به ۸ یا ۱۰ سالگی برطرف شود. در غیر این صورت باید برای رفع آن به پزشک مراجعه کرد. این مشکل میتواند به دلایل مختلفی ایجاد شود. یکی از آنها کمبود کلسیم در بدن کودکان است. این کمبود میتواند باعث ایجاد زانوی ضربدری در کودکان شود.
همچنین کوتاهی عضله در بخش دو طرف سر ران یا نشستن به حالت قورباغهای از دیگر عوامل ایجاد این اختلال محسوب میشوند. در برخی موارد به دلایلی مانند آسیب فیزیکی، بروز عفونت و یا ژنتیک نیز ممکن است این مشکل ایجاد شود. به گفته پزشکان حتی چاقی نیز میتواند با ایجاد فشار روی زانو چنین اختلالی را ایجاد کند. از طرفی وجود چاقی در کودکان میتواند به بدتر شدن این اختلال نیز کمک کند.
دکتر سعید مهاجرزاده بهترین متخصص ارتوپد و جراح در مشهد می باشند، برای نوبت دهی آنلاین کلیک کنید.
وجود بیماری و ایجاد زانو ضربدری
از دیگر دلایل ایجاد زانو ضربدری میتوان به راشیتیسم اشاره کرد. این بیماری در اثر کمبود ویتأمین دی ایجاد شده و به مرور باعث نرم شدن استخوان خواهد شد. استخوانهای نرم شده در اثر فشار وزن بدن تغییر شکل میدهند. بروز آرتروز نیز میتواند پای ضربدری را در کودکان ایجاد کند. گفته میشود اختلال زانوی ضربدری نیز خود موجب بروز آرتروز خواهد شد. از دیگر عوامل ایجادکننده این اختلال میتوان به راه افتادن زودتر از موعد کودکان، صفحات رشد نامتقارن، شکستگیهای اطراف زانو و جوش خوردن نامناسب آنها و همچنین چاقی شدید رانها اشاره کرد. صافی کف پا و سوء تغذیه نیز در کودکی میتواند از عوامل بروز این مشکل باشد.
علائم نشان دهنده زانو ضربدری کدامند؟
این اختلال معمولاً با علائمی همراه است که به راحتی میتوان پیش از مراجعه به پزشک آنها را تشخیص داد. از جمله علائم و نشانههای مربوط به این مشکل میتوان به ایجاد سائیدگی در بخش داخلی کفشها، ایجاد درد شدید در پشت ساق، ظاهر زانوها و نزدیک شدن آنها به یکدیگر، ایجاد در رفتگی، احساس خستگی در زمان راه رفتن، تغییر راه رفتن و الگوی آن، ایجاد مشکل در مفاصل ران و محدود شدن دامنه حرکتی آن و همچنین عدم ثبات زانو اشاره کرد.
زانوی ضربدری چه مشکلاتی را ایجاد میکند؟
ایجاد این اختلال و عدم درمان آن در دراز مدت میتواند با مشکلاتی همراه باشد. از عوارض مهم ناهنجاری زانوها میتوان به اختلال در راه رفتن و لنگیدن پاها اشاره کرد. درد زانو و در رفتگی کشکک آن به وفور اتفاق میافتد.
ادامهدار شدن این اختلال در کودکان میتواند باعث سفت و خشک شدن مفاصل شده و به دنبال آن کوتاهی قد و تغییر شکل ظاهری پا را ایجاد کند. همچنین به دلیل زانو ضربدری، در قسمت ران، قوزک و اطراف آن نیز به دلیل تحت فشار قرار گرفتن رباتها، درد دائمی وجود خواهد داشت.
انواع روشهای درمان
پزشک پس از تشخیص اختلال زانوها با توجه به شدت عارضه انواع روشهای درمانی را پیشنهاد میکند. در نتیجه ارزیابی دقیق پزشک اولین گام در جهت درمان مشکلات زانو محسوب میشود.
استفاده از کفی طبی و انواع زانوبند
زانوی ضربدری باعث نابرابر شدن طول پاها میشود. به همین دلیل بهتر است از یک کفی طبی برای مساوی شدن طول پاها استفاده شود. همچنین در اثر این کار درد در قسمت کمر کاهش پیدا کرده و وضعیت پا به دلیل همترازی مفصل زانو اصلاح خواهد شد. استفاده از انواع زانوبندها و بریس و انواع اسپلینت در شب میتواند در افراد دارای این اختلال مؤثر باشد. کاهش وزن نیز میتواند با کم کردن فشار روی زانوها وضعیت آنها را به سمت بهتر شدن تغییر دهد.
انجام حرکات ورزشی
حرکات مخصوص ورزشی نیز در قرارگیری و استوار کردن زانوها به افراد کمک میکند. این حرکات معمولاً ساق پا، باسن و عضلات ران را تقویت میکنند و با کششهای خاص نیز میتوان برخی علائم این اختلال را درمان کرد. برنامه ورزشی فیزیوتراپیست نیز با تقویت عضلات ضعیف و مشکل دار وضعیت بدن را در جهت سلامت قرار میدهند. این تمرینات تقویتکننده هر چند ساده باعث پیشرفت شده و به کاهش مشکلات و عارضهها میانجامد.
انجام حرکات کششی
حرکات کششی در عدم بازگشت زانوی ضربدری بسیار مؤثر است. ماندگاری این اختلال برای مدتی طولانی باعث تغییر ساختارهای مربوط به مفاصل شده و آنها را کوتاه و سفت میکنند. سختی میتواند تقویت ناحیه مورد نظر را با مشکل مواجه کند. پس از ارزیابی پزشک و شناسایی ساختارهای دچار مشکل، برنامههای کششی مناسب میتواند در زمان طولانی این مشکلات را برطرف کند.
انجام جراحی
آخرین روش درمانی برای زانو ضربدری جراحی استئوتومی است. البته این درمان تنها برای اختلالات بسیار شدید توصیه میشود که در آن بخشی از استخوان برداشته و همچنین زاویه مناسب زانو را از طریق استخوانهای پا ایجاد و همتراز میکنند. جراحی مربوط به زانوی ضربدری میتواند معضلاتی مانند ورم مفاصل و استخوانها را نیز درمان کند. در واقع این روش درمان قطعی برای این اختلال خواهد بود.
